Sağlığımızın vazgeçilmez parçası vitaminler, vücudumuzun her alanında aktif olarak rol almaktadır. Sağlıklı bir yaşam için onlarsız olmaz diyoruz ve bu yazımızda vitaminleri enine boyuna inceliyoruz. Hangi vitamin ne işe yarıyor, hangi besinde hangi vitaminler var, vitaminlerin vücuda etkileri, kullanım sıklıkları... gibi bilinmesi gereken esas konuları ele aldık.

Vitaminler normal yaşamın sürdürülmesi için lüzumlu olan, yiyecekler içerisinde doğal olarak bulunan kolay yapılı bileşiklerdir.

Vitaminler ve görevleri

Vücut fonksiyonunun düzenlenmesinde ve devamlılığında önemli rol oynarlar. Yağda ve suda eriyenler olmak üzere ikiye ayrılırlar.

Yağda eriyenler A - D - E - K vücutta depolandığı için hergün almaya gerek yoktur. Suda eriyenler B - C ise depolanmazlar, fazlası dışarı atılır. Her gün alınması gerekir.

A Vitamini
Karaciğer, balık yağı, yumurta sarısı, süt ve süt ürünlerinde bulunur. Retinol A vitamininin aktif halidir ve yeşil yapraklı sebzelerle sarı renkli meyvelerde bulunan beta karotenden elde edilir.

Yararları : Saç ve ten sağlığı, kemik ve dişlerin oluşumu, solunum ve sindirim sistemi ile idrar yolları hücrelerinin sağlığının korunması, görmenin sağlanması.
Eksikliği : Gece körlüğü, geçici görememe.

B Vitamini
Hayvansal ve bitkisel gıdalarda bulunur. Süt, ciğer, yumurta ve yeşil yapraklı sebzeler ile işlenmemiş huhubat ürünlerni bunlar arasında sayılabilir.

Yararları : Gıdalarda bulunan enerjinin açığa çıkmasını, hormonların üretilmesini, ağız dil ve ten dokusunun sağlıklı kalmasını sağlamak.

B1 Vitamini
Kepekli ekmek, kabuklu pirinç, karaciğer, böbrek, balık, bezelye, fındık ve yumurta B1 vitamini açısından oldukça zengindir

Yararları : Glikozu enerjiye çeviren kimyasal reaksiyonların sağlanması, sinirler ve yürek için lüzumlu enerjinin üretilmesi.
Eksikliği : Yorgunluk, kaslarda güçsüzlük, sinir sistemi bozukluğu.

B2 Vitamini
Bira mayası, sebzeler, balıklar, meyve, kuru erik, buğday özünde ve az miktarda karaciğerde bulunur.

Yararları : Enerji üretiminde, görme fonksiyonlarının düzenlenmesinde, yaraların iyileşmesinde, yorgunluğun giderilmesinde etkilidir.
Eksikliği : Ağız ve dudak kenarlarında yaralar, yorgunluk.

B6 Vitamini
Karaciğer, kümes hayvanları, balık, patates, kuru fasulye, kepekli ekmek, sebze ve meyvelerde bulunur.

Yararları : Alyuvar oluşturur, besinleri enerjiye dönüştürür ve sağlıklı bir ten dokusu olusu sağlar.
Eksikliği : Kansızlık, huzursuzluk.

B12 Vitamini
Karaciğer, et, yumurta sarısı, süt ve süt ürünleri iç olmak üzere sadece hayvansal gıdalarda bulunur.

Yararları : Kanın yapısının korunmasını, saç köklerinin yapımını, sinir sisteminin düzenliliğinin korunmasını sağlamak.
Eksikliği : Kansızlık, sinir sistemi bozukluğu.

C Vitamini
Sebze ve meyvelerde bulunur.

Yararları : Yaraları iyileştirir ve dokuları yeniler, damak, dişeti, diş ve kemik dokusunun sağlıklı olmasını sağlar, bağışıklık sistemini güçlendirir.
Eksikliği : Diş eti kanamaları ve kan damarlarında dejenerasyon.

D Vitamini
Balık yağı, süt ve süt ürünleri, karaciğer, yağlı balıklar ve margarinde bulunur. Ana kaynağı ise güneştir.

Yararları : Kemiklerin gelişmesi ve büyümesinde, vücuttaki kalsiyum potasyum dengesinin sağlanmasında etkilidir.
Eksikliği : Raşitizm. ( Kemiklerde şekil bozukluğu)

E Vitamini
Bitkisel yağlar, yağlı tohumlar, margarin, yumurta, karaciğer, balık ve ette bulunur.

Yararları : Hücre yaşlanmasının yavaşlatılmasında, kırmızı kan hücreleri oluşumunda, üreme sistemi ve üreme hormonlarının düzenli çalışmasında etkilidir.
Eksikliği : Kansızlık

K Vitamini
Yeşil yapraklı sebzeler, meyveler, karaciğer, et, bitkisel yağlar ve balıkta bulunur.

Yararları : Kanın pıhtılaşmasını sağlamakta etkilidir.
Eksikliği: Şiddetli kanama.

Niasin
Karaciğer, yağsız etler, kümes hayvanları, balık ve fındıkta bulunur.

Yararları : Karbonhidrat ve yağlardan enerji elde edilmesini sağlamak, sinir ve sindirim sistemlerini düzenli çalıştırmak.
Eksikliği : Sinir ve sindirim sistemi bozuklukları, ten hastalıkları.

Sebzelerdeki Vitamin Kaybını Önlemek İçin


a- Satın aldığınız sebzelerin köklerini kesdikten sonra, önce yıkayın sonra doğrayın

b- Temizleyip doğradığınız sebzeleri bekletmeden pişireceğiniz yemeğin çerisine ek edin.Bekletilen sebzelerde C vitamini kaybı olur.

c- Pişirme esnasında yetecek kadar su koyun yada buharda pişirin

d- Sebzeleri pişirirken renklerini korumak istiyorsanız asla soda eklemeyin. Çünkü C vitamini başta olmak üzere bir çok vitamin kaybı meydana gelir

e- Tüketeceğiniz kadar pişirin. Pişmiş sebze yemeği ne kadar çok bekletilirse vitamin kaybıda o kadar çok olur

f- Hazırladığınız salataların renklerini korumak istiyorsanız limon yada sirkeyi servis yapacağınız vakit koyun

g- Kök ve yaprakları beraber yenilen sebzeler pişirilirken önce kökleri ince doğranıp tencereye konulmalı, yaprakları ise daha sonra ek edilmeli

h- Satın alırken taze olmalarına dikkat edin

i- Sebzeler çok sıkı sarılmadan paketlerde, buzdolabının sebzeklik bölümünde yada derin dondurucuda uzun süre olmamak koşulu ile saklanmalıdır.

Kısa Sürede Pişirin
Fazla suyun içerisinde uzun süre pişen sebzeler şekil değişikliğine uğrarlar. Bunu önlemek istiyorsanız az su ile kısa zamanda pişirmelisiniz.
Ayrıca bazı sebzeler daha keskin bazıları ise daha hafif kokulu olur.
Orta derecede tatlı olan sebzelerin tadını korumak için az su ile pişirmelisiniz. Yada pişirme süresini azaltın. Keskin tadı olan katı sebzeleri ise doğrayarak yada tencerenin kapağını açık bırakarak pişirin.
Sebzelerin vitamin ve mineral kaybına uğramasını istemiyorsanız çok bekletmeden derhal tüketin.

Mineraller

Kalsyum
Süt ve süt ürünleri, yeşil yapraklı sebzeler, kuru meyveler, fındık, narenciye ve bazı balıklarda bulunur.

Yararları : Kemik ve dişlerin oluşumunu ve sağlıklı kalmasını, kanın pıhtılaşmasını, kasların kasılmasını sağlar. Sinir iletişimlerini gerçekleştirir.
Eksikliği : Büyüme geriliği, kemik yumuşaması, raşitizm.

Fosfor
Süt ürünleri, sakatatlar, et ve kurubaklagillerde bulunur.

Yararları : Kemik ve diş yapısını oluşturur.
Eksikliği : Halsizlik ve kalsiyum kaybı.

Sodyum
Tuz, füme etler, süt ve süt ürünleri.

Yararları : Vücudun suyunu dengeler, sinir iletişimlerini ve kasların kasılmalarını sağlar, kalbin normal atış ritmini korur.
Eksikliği : Kramplar, iştahsızlık, uyumsuzluk.

Potasyum
ET, süt, sebze, meyveler ve işlem görmemiş huhubatta bulunur.

Yaraları : Kasların çalışması, sinir uyarımı, vücudun su dengesinin sağlanması.
Eksikliği : Kramplar, kaslarda yorgunluk.

Magnezyum
Soya fasulyesi, fındık, süt, balık, yeşil yapraklı sebzeler ve tahıllarda bulunur.

Yararları : Kemik ve dişlerin gelişimini ve sağlıklı kalmalarını, sinir iletişimlerini ve kasların kasılmalarını, enerji oluşumunu sağlar.
Eksikliği : Büyüme geriliği, davranış bozukluğu, sinir ve kas çalışmasında bozukluk.

Demir
Yumurta sarısı, et, balık, ciğer, yeşil yapraklı sebzeler, fasulye, fındık ve dalakta bulunur.

Yararları : Hemoglobin yapımı, metabolizmanın uyarılmasına yarıyan enzimlerin yapılmasını sağlar.
Eksikliği : Kansızlık, oksijen kullanımında yetersizlik.

Çinko
Deniz ürünleri, et, karaciğer, fındık, süt ve yumurtada bulunur.

Yararları : Büyümenin ve cinsel gelişimin normal olmasını, yaraların iyileşmesini sağlar.
Eksikliği : Büyüme geriliği, iştahsızlık, eklemlerde şişme.

Vitamin deposu besinler

Elma
Elma doğal şeker lif içerenkan kolesterolü ve glükoz seviyesini düşüren bir gıda kaynağıdır. Taze elmadaki C vitamini, hücrelerin bozulmasını önleyici antioksidan ekiye sahiptir. C vitamini ayrıca, koruyucu etkisiyle kılcal ve kan damarlarını korur.

Badem
Badem diğer kabuksuz koz fındık gibi yiyeceklerle aynı gruptadır. Lif, magnezyum, demir, kalsiyum içerir. Doymamış yağ oranı daha düşük olduğu için kalbe en yararlı yağı içeren besindir.

Ahududu
Ahududu varlıklı bitkisel besinler içerir. İdrar yolu enfeksiyonlarından korur, hafızaya yardımcıdır, zinde yaşamı destekler. Özündeki C vitamini ve lifler sayesinde düşük kalori içerir. Bir kase taze ahudududa 83 kalori, 3.5 gram lif ve 14 mg C vitamini bulunur.

Brokoli
Brokoli kalp, şeker, bazı kanser türleri gibi kronik rahatsızlıklardan koruyucu, kalsiyum, potasyum, folik asit, lif ve bitkisel besinler içerir. Bunun yanısıra brokolide, hücrelerin bozulmasını ve ziyan görmesini engelleyici A ve C vitamini bunlunur.

Barbunya
Barbunya, fasulye, börülce gibi böbrek şeklindeki besinler, demir, magnezyum, potasyum, fosfor, bakır içerir. Kronik yürek rahatsızlıkları, kanser gibi hastalıklara karşı da koruyucudur.

Somon
Somon omega 3 yağ asitleri içeren mükemmel bir besindir. Omega-3 yürek krizi riskini önler, kalbe bağlı ani ölümleri, kan basıncı yükselmelerini önler. Somon ayrıca, kolesterol için doymamış yağ oranı küçük yağ ve protein içerir.

Ispanak
Ispanak yüksek seviyede A ve C vitamini içerir. Bunun yanısıra B-6, kalsiyum, demir ve magnezyum açısından da zengindir. Bağışıklık sistemini destekler, ten ve saç sağlığını korur.

Vitamin kaybını önlemek için

a- Satın aldığınız sebzelerin köklerini kestikten sonra, önce yıkayın sonra doğrayın.
b- Temizleyip doğradığınız sebzeleri bekletmeden pişireceğiniz yemeğin içerisine ek edin. Bekletilen sebzelerde C vitamini kaybı olur.
c- Pişirme esnasında yetecek kadar su koyun ya da buharda pişirin.
d- Sebzeleri pişirirken renklerini korumak istiyorsanız asla soda eklemeyin. Çünkü C vitamini başta olmak üzere birçok vitamin kaybı meydana gelir.
e- Tüketeceğiniz kadar pişirin. Pişmiş sebze yemeği ne kadar bekletilirse vitamin kaybı da o kadar çok olur.
f- Hazırladığınız salataların renklerini korumak istiyorsanız limon ya da sirkeyi servis yapacağınız vakit ek edin.
g- Kök ve yaprakları beraber yenilen sebzeler pişirilirken önce kökleri irice doğranıp tencereye konulmalı, yaprakları ise daha sonra ek edilmeli.
h- Satın alırken taze olmasına dikkat edin.
i- Sebzeler çok sıkı sarılmadan paketlerde, buzdolabının sebzelik bölümünde yada derin dondurucuda uzun süre olmamak koşulu ile saklanmalıdır.

Formda kalmak için vitaminli yaşam

Alman ilim adamlarının yaptığı araştırmaya göre, vitamin tüketimi vücut dengesini sağladığı gibi kilo vermeye de yardımcı oluyor. Bunun sebebi ise, vitaminlerin, mineraller ile beraber sindirimi kolaylaştırdığı, vücut kan basıncını düzenlediği ve metabolizmayı aktif hale getirdiği olarak açıklanıyor. Böylece vitaminler ile hem sağlıklı hem de formda kalabilirsiniz.